SUMMARY
Türkçede özne, nesne, dolayli tümleç ve zarf tümleci gibi cümleye mahsus ögeler, yüklem görevindeki bir çekimli fiil yerine bir fiilimsiye de baglanabilir ve böylece, dizimsel kurgusu itibariyla cümleye benzeyen ancak yükleminin çekimsiz olmasi nedeniyle bir cümle gibi bagimsiz bir sekilde kullanilamayan yan cümleler ortaya çikar. Yan cümlelerin bagimsiz kullanilamamasi, bu yapilarin her zaman ya bir cümle ya da bir sözcük öbegi olmak üzere baska bir dizimin kurgusuna katilmasini ve o dizime ait bir unsuru olusturmasini gerektirir. Burada yönetici öge -yani, yüklem- olarak öne çikan fiilimsiler, kendi etrafinda olusturdugu cümlesel yapinin baska bir dizimin içinde kolaylikla yer alabilmesini saglar. Bu tür bir yükleme baglanan özne, nesne ve tümleç gibi ögelerin durumu incelendiginde öncelikle bu ögelerin yan cümledeki kullaniminin herhangi bir cümledeki kullanimiyla tamamen es deger oldugu görülür. Bunun yaninda, bir kisim örneklerde de söz konusu ögelerle ilgili sadece yan cümleye özgü birtakim kullanim biçimleri sistemli bir sekilde kendini gösterebilir. Bu tür örneklerde ise ögenin çogu kez yan cümlenin üst dizimdeki cümle veya sözcük öbegiyle bütünlesmesi noktasinda önemli roller üstlendigi gözlemlenir. Bu çalismada, söz konusu ögelerden özne ele alinmistir. Bu çerçevede, öznenin ne tür örneklerde yan cümlenin içinde yer alarak fiilimsiye baglanabilecegi ve yan cümlede bir öznenin bulunmamasi durumunda bu ögeyle verilen ve anlamin tamamlanmasi için de ihtiyaç duyulan bilginin baska hangi yollarla saglanabilecegi üzerinde durulmustur. Ayrica, yan cümlenin parçasi oldugu üst dizimle kurmasi muhtemel anlamsal ve yapisal bagintilarin olusmasinda öznenin nasil bir rolünün oldugu sorgulanmistir.