SUMMARY
Biology vs. sociology and the progress of the national body (a theoretical debate in Bulgarian society in the inter-war period)This text discusses the debate pro and contra the possibilities of biological sociology, the new scientific trend, with respect to its possible benefit for the progress of the nation – a priority issue in the inter-war period. The author presents the arguments of Bulgarian philosophers, sociologists, psychologists, psychiatrists, and other thinkers in the field of the humanities, who commented on the achievements of biology and medicine and their applications for “improving” man and making social life healthier by means of various kinds of negative eugenics. The article focuses on the theoretical controversy between the two approaches to society; their serious consequences are commented on primarily in the context of this debate. The discussion is also viewed as echoing European trends at that time regarding this new role of biology.Two philosophical schools in Bulgaria – Rehmkeanism and Marxism – supported “autonomous sociology,” according to which human society is radically different from the sphere of nature, and the biological factor is not important for changing society. The opponents of this view, more numerous, maintained that heredity was more important than the influence of social environment and upbringing; hence, eugenics – the science of the genetics-based improvement of people and mankind – held many possibilities.The article presents the variety of stances that appeared after the change of the intellectual paradigm of “biologizing” social sciences, as well as the actual attitudes underlying these stances. The author looks for traces of this debate coming down to the present day. Biologia vs socjologia i postep ciala narodowego (Pewna teoretyczna debata w spoleczenstwie bulgarskim w okresie miedzywojennym) W artykule zostala przeanalizowana debata za i przeciw mozliwosciom socjologii biologicznej, nowego trendu w nauce, w odniesieniu do potencjalnych korzysci dla postepu narodu – kwestii priorytetowej w okresie miedzywojennym. Autor przedstawia argumenty bulgarskich filozofów, socjologów, psychologów, psychiatrów oraz innych myslicieli na polu humanistyki, którzy komentuja osiagniecia biologii i medycyny i ich zastosowanie do „polepszenia” czlowieka i uzdrowienia zycia spolecznego na drodze róznego typu eugeniki negatywnej. Uwage skupiono na sporach teoretycznych miedzy dwoma podejsciami do spoleczenstwa; ich powazne konsekwencje sa komentowane przede wszystkim w kontekscie samej debaty. Dyskusja jest ujeta równiez jako echo ówczesnych trendów europejskich, dotyczacych nowej roli biologii.Dwie szkoly filozoficzne w Bulgarii – remkeanizm i marksizm – popieraly „socjologie autonomiczna”, wedle której spoleczenstwo ludzkie jest radykalnie rózne od sfery natury, tak wiec czynnik biologiczny nie jest dla zmian spolecznych istotny. Zgodnie z przeciwnym punktem widzenia, czesciej spotykanym, wazniejsze niz wplyw srodowiska i wychowania jest dziedziczenie, totez eugenika – oparta na genetyce nauka o polepszeniu czlowieka i ludzkosci – daje wiele mozliwosci.W artykule ukazano róznorodne stanowiska, pojawiajace sie w wyniku zmiany intelektualnego paradygmatu „biologizowania” nauk spolecznych, jak równiez autentyczne postawy lezace u ich podstaw. Autor analizuje slady debaty takze w dzisiejszych czasach.