????????? ?????? ?? ???????????? ?? ????-??????? ? ??????????????? ?????????? ???? ???????????????

SUMMARY

Biblical Topoi in the representation of female saints in Medieval South Slavonic literaturesThe theme of female sanctity in Orthodox Slavonic medieval texts is not a frequent subject of study. The article deals with the specific nature of female sanctity in hagiographic and hymnographic texts of South Slavonic literatures, examining texts dedicated to St. Paraskeva of Tarnovo (Paraskeve of ?pibatai), St. Philothea and St. Empress Theophano, whose relics were transferred in the thirteenth century to the then Bulgarian capital of Tarnovo. St. Paraskeva and St. Philothea are canonized as Reverend Saints, while Empress Theophano, not being a nun, is praised as a hermit.The use of the same encomiastic model, namely – the interpretation of archetypal Christian cult of Theotokos the “city patroness,” is of crucial importance in shaping the liturgical cult of the three female saints. On the one hand, this is an interpretation of the Theotokos cult as a glorification of the mother’s womb; on the other hand, it represents the female saint as an “immaculate bride of Christ.” In all these cases one comes across the universal topoi representing sanctity (“luminary” and “torch,” “sun” and “star”). The second important circle of topoi is particularly specific to depictions of female sanctity: “lily,” “dove,” “swallow” and so forth. The third circle of topoi is connected with “masculine behaviour in a female body.” The text presents examples of topoi characteristic of each of these circles. Among universal topoi concerning Reverend Saints (male or female) are their angelic features. The biblical symbols used in depicting types of sanctity express most clearly hierarchy. Another topos which stands out in hagiographic portrayals is that of Heavenly Bridegroom and of female Saints as Christ’s immaculate Brides, guardians of purity, righteousness and immaculateness. Biblijne toposy w wyobrazeniach swietych kobiet w literaturach poludniowoslowianskich okresu sredniowieczaTemat swietosci kobiet w sredniowiecznych slowianskich tekstach prawoslawnych nie jest czestym przedmiotem badan. Artykul poswiecony jest specyficznej naturze swietosci kobiet w hagiografii i hymnografii literatur poludniowoslowianskich. Analizie poddane zostaly teksty poswiecone sw. Paraskewie Tyrnowskiej, sw. Filotei i sw. ksiezniczce Teofano, których relikwie zostaly w XIII wieku przeniesione do ówczesnej stolicy Bulgarii – Tyrnowa. Sw. Paraskewa i sw. Filotea zostaly kanonizowane jako „wielebne swiete”, a ksiezniczka Teofano, w zwiazku z tym, ze nie byla zakonnica, jest czczona jako pustelniczka.Uzycie tego samego modelu enkomiastycznego, a mianowicie interpretacji archetypowego chrzescijanskiego kultu Bogurodzicy jako patronki miasta, ma kluczowe znaczenie dla ksztaltowania liturgicznego kultu trzech swietych. Z jednej strony jest to interpretacja kultu Bogurodzicy jako gloryfikacji lona matki, z drugiej zas, ukazuje swiete jako „niepokalane oblubienice Chrystusa”. We wszystkich przypadkach wystepuja takze uniwersalne toposy reprezentujace swietosc (m.in. kaganek, slonce i gwiazdy). Druga istotna grupa toposów jest szczególnie wazna dla przedstawienia swietosci kobiet: lilie, golab, jaskólka itp. Trzeci krag toposów jest zwiazany z „meskim zachowaniem w zenskim ciele”. W tekscie zostaly przedstawione przyklady typowe dla wszystkich tych kregów. Wsród popularnych toposów uzywanych dla „wielebnych swietych” (mezczyzn i kobiet) pojawiaja sie takze cechy anielskie. Biblijne symbole bardzo jasno wyrazaja hierarchie w przedstawianiu typu swietosci. W reprezentacjach swietych uwage zwraca takze topos Niebieskiego Oblubienca i swietych kobiet jako Jego niepokalanych Oblubienic, strazniczek czystosci, sprawiedliwosci i niepokalania.