SUMMARY
A linguistic and cultural image of the manor in LithuaniaThe aim of this article is to provide a description of the linguistic-cultural vision of the manor on the Baltic-Slavic border. The object of the analysis is autobiographical narratives of the oldest residents of Polish villages in the districts of Meikštai and Smalvos in north-eastern Lithuania, on the border with Belarus. The people living there have perfectly retained the memory of old manors and estates, local nobility, and the relations between the peasants and the manor. The article aims to present their memories about the manor, the impact of the manor on the formation of their personalities and attitudes towards the surrounding world, and to characterise the places important for the formation of a multi-ethnic, multicultural borderland and its unique character.The analysis of the conceptualisation of the manor and the landlord by the residents of Smalvos district is based on the general assumptions of oral history, especially those concerning the narrator’s position, his/her worldview and his/her relation with the described reality. The reconstructed vision of the manor, based on the autobiographical narratives, is clearly positive. The described behaviour of the landlord to the peasants dispels the established stereotype of the landlord as a ruthless exploiter and the myth of relations with the peasants based on exploitation. Although cognitive definitions of the concepts under consideration describe the manor as a place distinct from the countryside, at the same time, however, it was a place where peasant children were welcome, taught prayers and the basics of reading and writing. The landlord is described as an educated, tolerant and understanding person who took care about his peasants and supported them. Jezykowo-kulturowa wizja dworu na LitwieCelem niniejszego artykulu jest opis jezykowo-kulturowej wizji dworu na pograniczu baltycko-slowianskim. Przedmiotem analizy sa narracje autobiograficzne pozyskane od najstarszych mieszkanców polskich wsi polozonych na terenie pólnoco-wschodniej Litwy, przy samej granicy z Bialorusia, w okolicach Mejkszt (lit. Meikštai) i Smolw (lit. Smalvos) w latach 2000–2001 i 2010. Sa to miejsca, gdzie w pamieci ludzi bardzo dobrze zachowaly sie do dzis wspomnienia o dawnych dworach i majatkach, miejscowej szlachcie, relacjach laczacych dwór i chlopa udajacego sie tam do pracy. W artykule zostala podjeta próba przekazania tego, co ludzie pamietaja o dworze, pokazania, jaki wplyw mial dwór na ksztaltowanie sie ich osobowosci, na wypracowanie okreslonej postawy wobec otaczajacego ich swiata, i niemniej wazne zagadnienie – przedstawienie znaczacych dla wieloetnicznego i wielokulturowego pogranicza miejsc, które przyczynily sie do jego uksztaltowania i swiadcza o jego wyjatkowosci.Analiza sposobu konceptualizacji dworu i pana przez mieszanców Smolwienszczyzny zostala oparta na ogólnych zalozeniach historii mówionej (ang. oral history), ze szczególnym uwzglednieniem postawy narratora, jego wizji swiata, stosunku do opisywanej rzeczywistosci. Zrekonstruowana na podstawie narracji autobiograficznych wizja dworu jest wyraznie pozytywna, a zachowanie pana wobec chlopów burzy utrwalone dotychczas w spoleczenstwie stereotypy – obala mit osoby wyzyskujacej, bezwzglednej i lamie wizje stosunków opartych na wyzysku. Przedstawione w artykule definicje kognitywne badanych pojec okreslaja dwór jako miejsce odrebne od wsi, gdzie jednak przyjmowano chlopskie dzieci, uczono je pacierza i podstaw pisania i czytania. Pan natomiast jest ukazany jako osoba wyksztalcona, tolerancyjna i wyrozumiala, troszczaca sie o chlopów i okazujaca im wsparcie.