SUMMARY
ABSTRAKTWstep: Dostepne zaawansowane metody diagnostyczne pozwalaja diagnozowac oraz róznicowac wiele chorób juz we wczesnych ich stadiach, jednak wczesne wykrywanie raka trzustki oraz jelita grubego nadal stanowi wyzwanie dla dzisiejszej medycyny. Obecnie poszukiwane sa techniki ograniczajace uzycie metod inwazyjnych i badan obrazowych, które czesto nie rozstrzygaja watpliwosci. W wielu pracach naukowych kierunek badan narzucaja dwa glówne mechanizmy karcynogenezy – mutacje genowe oraz przewlekle zapalenia narzadów. Rak jelita grubego: Dla raka jelita grubego obiecujaco prezentuja sie badania immunochemiczne kalu, uwzgledniajace stezenie hemoglobiny w kale. Innym aspektem diagnostycznym tego nowotworu moga byc badania nad obecnoscia róznorodnych kombinacji przeciwcial przeciw antygenom powiazanym z wystepowaniem raka (np. liwina, surwiwina, antygen weglowodanowy 19-9, antygen karcynoembrionalny, inhibitor apoptozy sprzezony z chromosomem X itp.). W swietle mechanizmu przewleklego zapalenia narzadu jako przyczyny nowotworu obiecujaco zapowiadaja sie badania nad metabolitami kwasu arachidonowego w moczu chorych z rakiem okreznicy. Rak trzustki: W przypadku raka trzustki prowadzone sa badania dotyczace mutacji chromosomów 8q i 9p genu SKAP2 oraz hipermetylacji genów takich jak SFRP1, MESTv2, APC. Na uwage zasluguja takze analizy stezen adipokin omentyny i adiponektyny we krwi chorych ze zmianami nowotworowymi i przewleklymi stanami zapalnymi narzadów. Inna strategia we wczesnej diagnostyce raka trzustki moga byc badania nad miRNA jako onkogenem lub supresorem transformacji nowotworowych, np. miRNA-21 i miRNA-155, które dodatkowo byc moze umozliwia róznicowanie zmian lagodnych od zlosliwych. Wnioski: Omówione metody prezentuja najnowsze mozliwosci technik identyfikacji nowotworów, ale potrzeba jeszcze wielu badan, aby staly sie one podstawowymi narzedziami klinicznymi wlaczonymi w panele diagnostyczne.