SUMMARY
Tevki Arap edebiyatinda bir nesir türüdür. Terim olarak tevki; halife, emir, vezir, vali ve benzeri idareci kesimin kendilerine iletilen talep (dilekçe) ve sikâyetlerin altlarina kendilerinin ya da izin verdikleri kisilerin yazdiklari kisa ve etkili ibarelerdir. Genellikle birer cümleden olusur ve cümleler daha çok ayet, hadis, atasözü ve siir metinlerinden iktibas edilir. Bu durum, tevkiin daha etkin olmasini saglar. Tevki ayni zamanda yazan kisinin, kendisine iletilen meseleye bakis açisini da yansitir. Tevkiin ilk defa Sâsânî Imparatorlarinin yazilarinda görüldügü, Islamiyette ise ilk önce dört büyük halife ile basladigi, Emevî ve Abbâsi dönemlerinde artarak sürdügü belirtilmistir. Tevki cümleleri aslinda ibarelerde kolaylik, kelimelerde siklik ve zerafet, dizinde mükemmellik gibi özelliklere de sahiptir. Verilmek istenen mesajin kisa ve en etkili (belig) ibarelerle verilmesi Araplarda oldukça yaygin olan bir adettir. Bazilari söyle demistir: Edebiyatçilarin gönlünde icaz ve ihtisar öteden beri hep var olup gelmistir; tevki, atasözleri ve vecizeler bunun tipik birer örnegidir. Tevkie, kisinin kendisine yapilan haksizliklari ve zulümleri dile getirdigi için kissa, sikâyet ve istekler kumas veya deri parçalari üzerine yazildigi için rakâ adlari da verilmistir. Tevki ile amaçlanan sey, yaptigi yanlisliklar karsisinda muhatabi uyarmak, söz konusu yanlislardan dönmesini saglamak ve daha da önemlisi kendisinden üstte hesap verecegi bir makamin bulundugunu ona hatirlatmaktir. Özellikle halife ve vezirlerin yazdiklari tevkilerin geregi büyük ölçüde tamamen yerine getirilmistir. Öte yandan tevki, üst makamlardaki kisilerin sözlerinin alt makamlardakilere etkili bir sekilde ulasmasini saglayan bir araçtir. Tevki metinleri ayni zamanda karsidakilerin ibret almasina ve onlardan ders çikarmasina katkida bulunan ibarelerdir. Tevki daha sonralari mensur, pervane, ferman, berat, tugra, mühür gibi anlamlarda da kullanilmis olup devlet ricali arasinda resmi yazisma niteligi tasimaktadir.